Manipulisanje činjenicama
Velikosrpsko oduševljenje tabloida popisom u Crnoj Gori
16.10.2024. Marija Vučić Foto: Unsplash, Blake Dunn
Prorežimski tabloidi poput Informera, Alo-a i Srpskog telegrafa su oduševljeno dočekali rezultate popisa u Crnoj Gori, jer se ispostavilo da je od 2011. porastao broj građana koji se izjašnjavaju kao Srbi. Taj broj je veći za oko 4 procentna poena u odnosu na ukupnu populaciju (udeo Srba se povećao sa oko 29 odsto na oko 33 odsto), ali su oni manipulativno iskoristili drugu računicu kako bi povećanje delovalo veće. Navodi se da je broj Srba porastao za 15 posto i sugeriše u duhu velikosrpskih pretenzija da se „Crna Gora vraća korenima”, čime se praktično negira njen suverenitet.
Juče objavljeni rezultati popisa koji je u Crnoj Gori sproveden u decembru 2023. godine, pokazuju da u ovoj državi živi 623.633 stanovnika, od čega je Crnogoraca 256.436 odnosno 41,12 odsto. To je smanjenje u odnosu na 2011. godinu, kada je udeo Crnogoraca u opštoj populaciji iznosio 44,96 odsto (smanjenje iznosi 3,86 procentnih poena).
Sa druge strane, broj Srba se u međuvremenu povećao. U odnosu na popis 2011. godine, kada je 28,73 odsto građana izjavilo da je srpske nacionalnosti, sada taj udeo iznosi 32,93 odsto. Broj se dakle povećao za 4,2 procentna poena, ali Srbi i dalje čine oko trećinu stanovništva, kako se može videti i na grafikonima.
Pojašnjenja radi, procentima se iskazuje deo nečega u odnosu na 100 (na primer, 20 procenata znači 20 od 100), a procentni poeni pokazuju razliku između dva procenta.
Statistika popisa izgleda ovako:
Izvor: Monstat
Međutim, da bi povećanje prikazali većim nego što jeste, Informer, Alo i Srpski telegraf su iskoristili drugi statistički parametar pa se sada u tekstovima ovih medija tvrdi da je „broj Srba porastao za 15 odsto”.
Kako su tabloidi došli do ovog broja? Tako što su povećanje broja Srba 2023. godine merili u odnosu na broj Srba 2011. godine, umesto u odnosu na ukupnu populaciju.
Zašto je ovo manipulativno?
Srba je 2011. godine bilo 178.110, danas ih je 205.370, i povećanje za 27.260 ljudi, izraženo u procentima, zaista iznosi oko 15 odsto. Ipak, iz ovakve statistike se može zaključiti da se radi o povećanju udela od 15 odsto u opštoj populaciji. Recimo, čitalac može da pomisli da je u Crnoj Gori ranije bilo 30 odsto Srba, a da ih je sada 45 odsto, što bi značilo da je srpsko stanovništvo 2011. godine činilo trećinu u Crnoj Gori, a da sada čini skoro polovinu.
Međutim, kao što se vidi na grafikonima iznad, zaista je došlo do fluktuacija u procentnim poenima između crnogorske većine i srpske manjine, ali je generalno odnos snaga sličan kao 2011. godine. Ipak, to tabloidi tako ne predstavljaju niti bilo gde pojašnjavaju svoju računicu.
Skroz pojednostavljeno, manipulacija bi mogla i ovako da se predstavi: zamislimo na jednom mestu desetoro ljudi od kojih se jedan izjašnjava kao Srbin, dok se ostali izjašnjavaju kao Crnogorci. U takvoj postavci, tačno bi bilo reći da Srbi čine 10 odsto stanovništva, odnosno desetinu.
Ilustracija: Chat GPT
Sledeće godine se, međutim, još jedna osoba izjasni kao Srbin, tako da ih sada ima dvoje, a ostaje osmoro Crnogoraca. Srbi sada čine 20 odsto stanovništva. Ako stvar ovako predstavimo, stičemo jasan utisak o demografskim kretanjima i preciznu sliku o udelu srpskog stanovništva u opštoj populaciji.
Ilustracija: Chat GPT
Ipak, ako smo prorežimski tabloid u Srbiji, nećemo gledati opštu populaciju, već samo broj Srba na početku i na kraju tog merenja. U postavci sa desetoro ljudi, ako tendenciozno gledamo samo broj Srba, ispravno zaključujemo da se on povećao za 100 odsto (sa jednog na dvoje). Ipak, iako time povećanje izgleda drastičnije, ono nam ne daje baš nikakvu sliku o njihovom udelu u ukupnom broju stanovnika.
Upravo to je ono što su tabloidi ovde uradili, a njihovu manipulativnost dodatno pokazuje i činjenica da povećanje od 4,2 procentna poena nigde nije spomenuto.
Tabloidi pored svega ovoga sada agituju i da se srpski jezik uvede kao službeni u Crnoj Gori, jer je najveći broj popisanih građana izjavio da je jezik kojim govore srpski (43 odsto njih).
Srpski telegraf u naslovu slavodobitno prikazuje ovu statistiku kao potvrdu toga da je „Crna Gora srpska Sparta”. Večernje novosti u današnjem broju objavljuju da je „srpski jezik sada većinski".
Ne spominju, međutim, da je statistika u vezi s maternjim jezikom skoro pa identična kao na popisu 2011. godine. Kako pokazuju rezultati popisa koji je sproveo crnogorski Monstat, srpski jezik je i tada bio maternji za oko 43 odsto odsto građana Crne Gore.
„Srpska Sparta”
Ipak, to nije sve. Manipulativnosti svedoči i otvoreno nacionalistički jezik kojim pišu o popisu.
Informer tako navodi da se „Crnogorci vraćaju korenima”, čime praktično negira crnogorski suverenitet i sugeriše da su Crnogorci u stvari Srbi.
U drugom tekstu i Informer Crnu Goru zove „Srpskom Spartom” - naziv koji se može čuti među onima koji ovu državu smatraju srpskom teritorijom, a Srbiju i Crnu Goru jednom identitetskom celinom.
I Alo govori o „Srpskoj Sparti” kojom bi se i Njegoš ponosio, a poslednju statistiku smatra dokazom da u Crnoj gori preovladava srpski identitet.
Tezu o povećanju broja Srba za 15 odsto iznosi i Milan Knežević, narodni poslanik u crnogorskom parlamentu i predsednik prosrpski orijentisane Demokratske narodne partije u Crnoj Gori. Njegove reči su, bez ikakvog preispitivanja, preneli slično orijentisani mediji, poput Sputnika Srbija, RT Balkan, agencije Srna.
Inače, povećanje broja onih koji se izjašnjavaju kao Srbi, deo javnosti interpretira kao posledicu kampanje koja se vodi iz Beograda. Kako je pisao i nemački Frankfurter Algemajne Cajtung prošlog novembra, srpski nacionalistički krugovi su nekako i prihvatili secesiju Crne Gore ali je nikada nisu preboleli, tako da Srbija „pokušava da poveća broj Crnogoraca koji se izjašnjavaju kao etnički Srbi”.
Ono što je takođe potencijalno doprinelo ovakvim rezultatima, prema rečima direktora Centra za regionalizam Aleksandra Popova, jeste i usvajanje izmena i dopuna kontroverznog Zakona o slobodi veroispovesti 2019. godine koji je izazvao proteste SPC i pravoslavnih vernika. Ove izmene su, između ostalog, omogućile oduzimanje imovine SPC-a u Crnoj Gori, što je srpska javnost dočekala sa negodovanjem. Kako smatra Popov, a prenosi agencija Beta, zahvaljujući tome su se mnogi dotad neopredeljeni i nezainteresovani svrstali na stranu SPC i izjasnili kao Srbi.
