Manipulisanje činjenicama
Vaseljenska izmislila citat u oglasu za posao američke organizacije USAID
20.09.2024. Stefan Kosanović Photo by Sigmund on Unsplash
Prorežimski portal Vaseljenska je u nedavno objavljenom tekstu javni oglas za posao Agencije Sjedinjenih Američkih Država za međunarodni razvoj (USAID) predstavio kao veliku pretnju po demokratiju Srbije. U tekstu se dokument koji je transparentan prikazuje kao zavera, uz citiranje dela oglasa koji uopšte ne postoji. Docent na Departmanu za komunikologiju i novinarstvo Univerziteta u Nišu Neven Obradović smatra da tekstovi ovog tipa ciljaju publiku sklonu neproveravanju informacija i doprinose produbljivanju društvenih podela.
Američka agencija za međunarodni razvoj objavila je oglas za poziciju savetnika za nadzor programa u okviru svoje misije u Srbiji, sa sedištem u Beogradu. Ova pozicija je namenjena američkim državljanima sa najmanje 10 godina iskustva u međunarodnom razvoju. Glavne odgovornosti uključuju vođenje tima, upravljanje projektima vrednim 141 milion dolara, izradu nove strategije za period 2026–2030, praćenje budžeta i ocenjivanje projekata.
Portal Vaseljenska je ovaj oglas predstavio kao „skandalozan”, tvrdeći da vodi ka „kontroli medija i nevladinih organizacija”, sa ciljem da se „Srbija odvoji od Rusije i Kine”.
Kina se u oglasu uopšte i ne pominje, a u tekstu portala Vaseljenska, USAID-ova strategija, koja jasno i transparentno ističe smanjenje uticaja Rusije kao jedan od svojih ciljeva, predstavlja se kao skrivena zavera. Iako USAID otvoreno navodi svoju nameru da podrži reforme koje smanjuju ranjivost Srbije na ruski pritisak i jačaju nezavisne institucije, Vaseljenska izdvaja ovaj deo iz konteksta i prikazuje ga kao tajni plan za destabilizaciju zemlje.
Ovaj konspirativni srpski portal navodi da oglas sadrži sledeću rečenicu: „SAD žele da isprave orijentaciju Srbije, koja se približila Rusiji i Kini, i vrate je u skladu sa zapadnim interesima, posebno uoči mogućeg sukoba koji bi se mogao proširiti Evropom”.
Međutim, u javno dostupnom oglasu, koji je priložen i u tekstu samog portala, takva citirana rečenica ne postoji.
Ne postoji ni javno dostupan zapis ili dokaz da je USAID ikada objavio sličan oglas u kom je koristio ovakvu formulaciju. To ima smisla, s obzirom da se USAID prvenstveno bavi pružanjem razvojne pomoći, podrškom ekonomskom napretku i jačanjem demokratskih institucija, pri čemu izbegava upotrebu političkog jezika koji bi implicirao zadiranje u suverenitet neke zemlje.
U svom zavereničkom tekstu, Vaseljenska bez bilo kakvih dokaza i izvora navodi da je ovaj oglas zapravo podrivanje „legitimiteta vlasti” i da predstavlja „deklaraciju rata protiv srpskog suvereniteta”.
Docent na Departmanu za komunikologiju i novinarstvo Univerziteta u Nišu Neven Obradović ističe da ovakvi tekstovi imaju jasno definisanu ciljnu publiku – one koji su podložni manipulaciji, sa niskim nivoom medijske pismenosti i skloni da ne proveravaju informacije objavljene u medijima. „Tekstove ovakve vrste možemo podvesti pod teoriju postavljanja agende, prema kojoj su mediji subjekti koji uspešno usmeravaju pažnju čitalaca ka određenim temama i samim tim nameću o čemu će njihova publika misliti”, objašnjava Obradović i dodaje da veruje da ovakvi sadržaji dodatno produbljuju društvene podele.
Portal Vaseljenska je tekst smestio u senzacionalističku rubriku „Drugosrbijanština i rusofobija”, koja nije postojala u vreme osnivanja sajta. U početku, portal se uglavnom bavio pseudonaukom i teorijama zavere koje nisu išle niz dlaku sa državnim narativima, ali je vremenom promenio uređivačku politiku. Danas svakodnevno objavljuje, pored konspirativnih tema, i provladine tekstove, često ispunjene agresivnim i subjektivnim napadima na opozicione političare, kritičare vlasti, kao i na zapadne sile i Sjedinjene Američke Države.
